Ρατσισμός και ζώα
- Η κεντρική ιδέα γύρω από την οποία περιστρέφεται όλο το ζήτημα είναι να υπάρχει ισότητα (το αντίθετο του ρατσισμού- σπισισμού) μεταξύ ζώων και ανθρώπων. Θαυμάσια ιδέα! Γοητευτική ιδέα, για τα πνεύματα που θέλουν να προωθηθούν γρήγορα σε ριζοσπαστικά πεδία ιδεών, για πνεύματα που θέλουν να απολαύσουν το συναισθηματισμό τους, κολυμπώντας σε μια λίμνη που οι άλλοι δεν τολμούν ούτε να πλησιάσουν! Ας την εξετάσουμε όμως: αφού δεν υπάρχει ισότητα σημαίνει ότι έχουμε κάποια απόσταση από τα ζώα. Επίσης αφού επιδιώκουμε την ισότητα, αυτό σημαίνει ότι η απόσταση αυτή θα γεφυρωθεί. Το ερώτημα που προκύπτει είναι προς ποια κατεύθυνση θα γίνει η προσέγγιση για να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα; Αυτό σημαίνει: θα προσεγγίσουν τα ζώα τις πολιτισμένες επιλογές και συμπεριφορές των ανθρώπων ή θα προσεγγίσουν οι άνθρωποι τη φύση μέσα τους, τα ένστικτά τους, και τη ζωική κληρονομιά τους; Εδώ τίθεται και ένα ζήτημα για τον πολιτισμό και την ηθική μας: αυτά που κάνουν ανεκτή τη ζωή μας, τη ραφιναρισμένη κι αστική ζωή μας, αυτά ακριβώς παραγνωρίζουν, αντιτίθενται κι εμποδίζουν την ίδια τη ζωή.
- Οι παρακάτω σκέψεις δεν αναφέρονται στη μαζική παραγωγή-σφαγή ζώων ή μάλλον υπερπαραγωγή, που είναι ζήτημα του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά στις ηθικές κατευθύνσεις μας και στις ατομικές μας επιλογές. Αναφέρονται στη σχέση που έχουμε με τα ζώα σαν άτομα ή μικρές ομάδες.
- Πρώτη περίπτωση: υπάρχουν σαρκοβόρα ζώα που καταβροχθίζουν τα φυτοφάγα, μέσω μιας επίπονης διαδικασίας, και υπάρχουν επίσης άνθρωποι που έχουν επιλέξει ή το ένστικτο τους καθοδηγεί να καταβροχθίζουν ζώα μέσα από μια επίσης επίπονη διαδικασία. Αν ευαισθητοποιούμαστε στον πόνο του ζώου- θύματος και θέλουμε από συμπόνια να σταματήσουμε αυτό τον πόνο, θα πρέπει να εκπαιδεύσουμε επίσης και τα σαρκοβόρα ζώα όπως και να πείσουμε τους ανθρώπους να απέχουν από το φόνο και την κρεοφαγία. Αν είμαστε πραγματικά ειλικρινείς και πιστεύουμε αυτό που λέμε κι αν έχουμε σκοπό να σταματήσουμε τον πόνο των ζώων-θηραμάτων, θα πρέπει να μεριμνήσουμε και για τον πόνο και τις σφαγές που γίνονται από τα σαρκοβόρα ζώα. Είναι η λογική συνέχεια και ο συνδυασμός των αιτημάτων ‘ισότητα-ισοτιμία με τα ζώα’ και ‘να γίνουμε όλοι βέγκαν’. Ναι! να γίνουμε όλοι βέγκαν… αλλά ισότητα με τα ζώα αγαπητοί μου: να γίνουν και τα ζώα βέγκαν! Και πρώτα απ’ όλα το κατοικίδιο, γάτα ή σκύλος με τι τρέφεται; Δε σφάζονται άραγε ζώα για να τραφεί το κατοικίδιος σκύλος; Και ποιος έχει την ευθύνη γι’ αυτό; Γιατί ο φιλόζωος άνθρωπος έχει την ευθύνη παραδείγματος χάρη να παρέμβει και να στειρώσει τον ‘φίλο’ του. Επίσης έχει γενικά την ευθύνη του, τον εκπαιδεύει, τον φροντίζει και τον ταΐζει. Κι ας μείνουμε στο τελευταίο: τον ταΐζει γιατί δεν μπορεί να τραφεί μόνος του καθώς δεσμεύεται εκπληρώνοντας με χαρά τα καθήκοντά του ως ζώο συντροφιάς. Δεν είναι φανερή πια η λογική συνέχεια; Όποιος αγοράζει κονσέρβες με κρέας για το κατοικίδιό του συμμετέχει ως ηθικός αυτουργός και αποδέκτης στη μαζική σφαγή κι εκμετάλλευση ζώων. Μια επιλογή για να αποφύγει τη ‘συνενοχή’ θα είναι να ταΐζει τον κατοικίδιο σκύλο με κρέας που δεν προέρχεται από μαζική παραγωγή ή… με ρεβίθια!
- Δεύτερη περίπτωση: αν πάλι, από συμπόνια για τα ζώα που βασανίζονται ως θηράματα (είτε στη σαβάνα είτε κάτω από το χέρι ενός ανθρώπου σ’ ένα χωριό), ξεσηκωνόμαστε από την αστική μας πολυθρόνα και γεμίζουμε με κατανόηση κι ενδιαφέρον για την κατάσταση τους, κι αν αυτή η συμπόνια μας θυμίζει τελικά ότι κι εμείς είμαστε ένα είδος ζώου όπως όλα τα άλλα κι απορρίπτουμε τον αλαζονικό ανθρωποκεντρισμό και την υπεροχή μέσω της ιδιαίτερης νοημοσύνης μας και των μηχανών μας, τότε θα επιθυμήσουμε να προσεγγίσουμε με σεβασμό το ζωικό κόσμο σαν ένα ξεχασμένο κομμάτι του εαυτού μας. Επιθυμούμε να διδαχτούμε από ένα κόσμο ελεύθερο από την γνωστή μας ηθική, ελεύθερο, συναρπαστικό (σε σχέση με τη ανία μας) και συνάμα άγριο. Μπορούμε όμως να έχουμε κατανόηση μόνο για τα φυτοφάγα ζώα- θηράματα; Δε θα δείξουμε το ίδιο αμερόληπτο ενδιαφέρον και κατανόηση για τα δύστυχα τα σαρκοφάγα; Προσεγγίζοντας λοιπόν τη «φύση» και την ξεχασμένη μας ζωική προέλευση, δε θα δείξουμε κατανόηση για το κομμάτι εκείνο της «φύσης» και του ζωικού κόσμου που λέγεται κρεοφάγοι άνθρωποι; Σε αυτή τη δεύτερη περίπτωση ο άνθρωπος προσεγγίζει τη ζωική του υπόσταση κι απελευθερώνεται από την ηθική και τα τεχνάσματα του πολιτισμού.
- Έχουμε τελικά δύο κατευθύνσεις: στην πρώτη, ένας πολύ έντεχνα συγκαλυμμένος ανθρωποκεντρισμός κι η αλαζονεία μας θέλει να δει την ανθρώπινη ηθική να θριαμβεύει και να λύνει όλα τα προβλήματα ενός ανυπόφορου κόσμου, -ανυπόφορου εξαιτίας της εδικής μας ανημποριάς και αλλοτρίωσης- και κατά αναγκαστική προέκταση να επιβάλλεται και στο ζωικό βασίλειο εκπολιτίζοντάς το για να μην υπάρχει πια πόνος! Αυτό θυμίζει θρησκευτικές υποσχέσεις, σε ευαίσθητες πλην όμως αφελείς ψυχές, για ένα κόσμο όπου το λιοντάρι θα κάθεται πλάι με το πρόβατο χωρίς βία, γιατί θα έχει επικρατήσει η καλοσύνη του θεού… Στη δεύτερη κατεύθυνση, ο ανθρωποκεντρισμός απορρίπτεται και στηλιτεύεται, ο άνθρωπος δεν έχει ανώτερη θέση από τα ζώα κι αναζητά με ταπεινότητα μια θέση στο ζωικό κόσμο: ο άνθρωπος από συμπόνια έρχεται να καθίσει δίπλα στα αδέρφια του τα ζώα, υπάρχει ισότητα μεταξύ ανθρώπων και ζώων! Ας είναι λοιπόν επιτέλους ταπεινοί αυτοί που ενστερνίζονται αυτή την κατεύθυνση, κι αν αποδέχονται ότι ο άνθρωπος είναι κι αυτός ένα ζώο όπως όλα τα άλλα, ας αποδεχτούν με την ανάλογη κατανόηση την επιλογή ή ένστικτο κάποιων να τρώνε κρέας, όπως αποδέχονται στη σαβάνα το λιοντάρι να τρώει αντιλόπες! Ας είμαστε ειλικρινείς!
- Τα πιο οξυδερκή πνεύματα θα μιλήσουν για μια μέση οδό όπου ο άνθρωπος δεν απαρνείται τον πολιτισμό και τη ηθική -αλίμονο! αυτό δε γίνεται, μας τρομάζει στ’ αλήθεια!- αλλά βελτιώνει τον πολιτισμό του ώστε να σέβεται το ζωικό κόσμο και τη φύση γενικότερα. Μα αυτό ακριβώς συζητάμε! Πως ακριβώς θα γίνει η βελτίωση του πολιτισμού μας, ποια πορεία θα πάρει σε βάθος χρόνου η νέα μας ηθική; Αυτό ακριβώς το νόημα έχουν αυτές οι δύο κατευθύνσεις, και θα πρέπει να τις λάβουμε υπ’ όψη μας αν θέλουμε να έχουμε μια ουσιαστική και μακρόχρονη εκτίμηση. Γιατί αλλιώς δεν απαντάμε στη ρίζα του προβλήματος, αλλά μένουμε σε βραχυπρόθεσμες και ρηχές εκτιμήσεις. Αυτοί που θα μιλήσουν για την ηθική μας, θα πρέπει να έχουν συναίσθηση της μεγάλης ευθύνης που θα βαραίνει τους ώμους τους.
Για τους μελλοντικούς μνηστήρες της ηθικής μας.
- Στην εποχή μας θέλουμε πνεύμα διαυγές και ξεκάθαρο, νηφάλιο κι αυτοελεγχόμενο. Η πρόκληση είναι να βρεθεί εκείνη η σπάνια βαθύτητα κι οξυδέρκεια που να εκφράζει όσο το δυνατόν ολόκληρη την σύγχρονη κουλτούρα μας. Δεν αρκούμαστε στον εντυπωσιασμό, στη μαγεία των συναισθημάτων, στο επιτακτικό ύφος κι ακόμη περισσότερο καθόλου στο ύφος. Δεν αρκούν πλέον οι μέθοδοι που κάποτε χρησιμοποιούσε η θρησκεία, μέθοδοι κατ’ εξοχήν υπνωτικές και σαγηνευτικές, με άλλα λόγια καλλιτεχνικές. Στην εποχή μας για να μιλήσουμε για την ηθική χρειάζεται βαθύς στοχασμός.
- Σε συλλογικό επίπεδο θα πρέπει να συνεχίσουμε την παράδοση αγώνων των προηγούμενων γενεών και να την εμπλουτίσουμε με νέα στοιχεία που βρίσκουμε στην πορεία μας. Θα πρέπει να επιμείνουμε στο όραμα της επανάστασης κι ανατροπής των δομών του κράτους, και της ταξικής κοινωνίας. Στα πλαίσια αυτά, στην προσπάθεια για μια ελευθεριακή, χωρίς κράτος, προσέγγιση της κοινωνικής οργάνωσης, μπορούμε να εντάξουμε το ζήτημα της απελευθέρωσης των ζώων. Αλλά, εκεί που δεν υπάρχει χώρος για εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, εκεί που η παραγωγή ελέγχεται από λαϊκές δομές κι οργανώσεις σύμφωνα με τις ανάγκες μας κι όχι για το κέρδος των λίγων, δεν είναι άραγε αναμενόμενη και προσιτή η απελευθέρωση των ζώων; Τότε δε θα είμαστε πιο κοντά στην ολική απελευθέρωση;